Босоо бичиг мину: Нэрийн тийн ялгал

Нэрийн тийн ялгал

Монгол хэлний нэр үг 7 тийн ялгалаар хувилна. Тийн ялгалын нөxцөлийг ихэвчлэн нэр үгээс нь салангид бичнэ.
Тийн ялгалын нөxцөлийг цөөн тохиолдолд Жишээ нь: надад, чамд, миний гэм мэт үгэнд хамт бичнэ.

Харьяалахын нөxцөл

Доорхи хүснэгтэд харьяалахын тийм ялгалын -ийн, -ын, -ы, -ий, -н нөхцөл монгол бичигт хэрхэн бичигдэхийг харууллаа.

нөxцөл	галиг	одоогийн үсгийн дүрмээр	яаж орох
	-ийн	-ийн -ын, -н	эгшгээр төгссөн үгэнд дагана
	-ун -үн	-ийн -ын	сүүл (н)-ээс бусад гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд дагана.
	-у -ү	-ий -ы	сүүл (н)-ээр төгссөн үгэнд дагана.

Өгөх оршихын нөxцөл

Нэрийн өгөx оршихын тийн ялгалын нөxцөлийг эхлээд хэрхэн бичсэнийг уншиж ажиглаарай. Дараа нь дүрэмтэй тохируулж хараарай.

нөxцөл	галиг	одоогийн үсгийн дүрмээр	яаж орох
	-дур -ду -дүр -дү	-д -т	Эгшиг болон зөөлөн (л, м, н, нг) дэвсгэрээр төгссөн үгэнд дагана.
	-тур -ту -түр -тү	-д -т	Хатуу (б, г, р, с, д) дэвсгэрээр төгссөн үгэнд дагана.

Заахын нөxцөл

нөxцөл	галиг	одоогийн үсгийн дүрмээр	яаж орох
	-и	-ийг, -ыг, -г	(й)-гээс бусад гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд дагуулна.
	-ий	-ийг, -ыг, -г	эгшиг ба (й) гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд дагуулна.

Гарахын нөxцөл

нөxцөл	галиг	одоогийн үсгийн дүрмээр	яаж орох
	-ача, -эчэ	-аас, -ээс, - оос, -өөс	үгийн төгсгөлийг харгалзахгүйгээр ямар ч үгэнд дагуулна, уншихдаа эр эм үгийг харгалзана.

Дараах жишээнээс заах болон гарахын тийн ялгалын нөxцөлийг ямар төгсгөлтэй үгэнд дагуулсныг ажиглаарай! Жишээ нь:

Үйлдэхийн нөхцөл

нөxцөл	галиг	одоогийн үсгийн дүрмээр	яаж орох
	-бар, -бэр	-аар, -ээр, -оор, -өөр	Эгшиг ба "й" гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд дагуулна.
	-ийар, ийэр	-аар, -ээр, -оор, -өөр	й-гээс бусад гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд дагуулна.

бүхнийг үйлдэхийн нөхцөл гэж болохгүй. Монгол бичгийн хэлэнд -бэр гэдэг сул үг байдаг бөгөөд бар бэр гэж ялган галигладаггүй, зөвхөн бэр гэж галигладаг. Уншихдаа ч зөвхөн бээр гэж уншдаг. Утга нь одоогийн монгол хэлний нь, бол, -ч зэрэг сул үгтэй ойролцоо.
Жишээ нь: -аар

галиг: хаган-бэр жарлиг болорун, унших нь: хаан бээр зарлиг болруун

-аар

Газар үндсээр баян
Далай усаар баян
Тэнгэр одоор баян
Үзгээр бич
Харандаагаар зур

Хамтрахын нөхцөл

нөxцөл	галиг	одоогийн үсгийн дүрмээр	яаж орох
	-тай, -тэй	-тай, -тэй, -той	Ямар ч үгэнд дагуулна.
	-луг-а, -лүгэ	лугаа, лүгээ	Үгийн төгсгөлийг харгалзахгүйгээр, зөвхөн үгийн эр эмийг харгалзан эр үгэнд лугаа-г , эм үгэнд лүгээ-г бичнэ.